Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, οι δημόσιοι χώροι των σύγχρονων πόλεων έχουν σταδιακά χάσει τη λειτουργία τους ως χώροι που διευκολύνουν και υποστηρίζουν την κοινωνικοποίηση των κατοίκων και προάγουν το αίσθημα του “ανήκειν”. Παράλληλα, ενώ υπάρχει η διάθεση σχεδιασμού ποιοτικών δημόσιων χώρων στην πόλη, η προσέγγιση αυτή συνήθως περιορίζεται στις ανάγκες και επιθυμίες των ενηλίκων χωρίς να λαμβάνονται κεντρικά υπόψη οι διαφοροποιημένες εμπειρίες των παιδιών εντός του αστικού ιστού.
Οι μόνοι δημόσιοι χώροι που σχεδιάζονται για τα παιδιά είναι οι παιδικές χαρές, οι οποίες ωστόσο δεν δύνανται να καλύψουν τις διευρυμένες ανάγκες των παιδιών για εξερεύνηση, ανάληψη ρίσκου, ανακάλυψη, μάθηση και κοινωνικοποίηση. Οι παιδικές χαρές φαντάζουν σα μικροί περιφραγμένοι χώροι όπου τα παιδιά μπορούν να φέρονται σαν παιδιά, μέσα σε ένα κατά τα άλλα εχθρικό και επικίνδυνο, για τα ίδια, αστικό περιβάλλον.
Το παιχνίδι των παιδιών όμως είναι μία ελεύθερη, αβίαστη και φυσική διαδικασία μάθησης και ανάπτυξης που λαμβάνει χώρα παντού όπου τα ίδια βρίσκονται και κινούνται (κάνοντας παιχνίδια ισορροπίας στο πεζοδρόμιο, αγγίζοντας τα διαφορετικά στοιχεία του αστικού εξοπλισμού της πόλης, κρυβόμενα στα πιο απίθανα σημεία, ακούγοντας τους ήχους της πόλης, παρατηρώντας τις εικόνες της κ.ά). Η φυσική αυτή λειτουργία των παιδιών δεν λαμβάνεται υπόψη κατά τις διαδικασίες (ανα)σχεδιασμού των δημόσιων χώρων.
Σκοπός του προγράμματος “Παιχνίδι στο Τετράγωνο” είναι η ανάδειξη των εμπειριών των παιδιών στην πόλη και η συμμετοχή τους στον (ανα)σχεδιασμό πιο παιδο-κεντρικών δημόσιων χώρων.
Παράλληλα, στοχεύουμε στην υποστήριξη των παιδιών να οικειοποιηθούν δημόσιους χώρους της γειτονιάς τους μέσα από δημιουργικές διαδικασίες. Για να το πετύχουμε αυτό, θα αναπτύξουμε μία παιδαγωγική προσέγγιση με τρόπο διεπιστημονικό και διακαλλιτεχνικό, χρησιμοποιώντας εργαλεία και μεθόδους από την αρχιτεκτονική, την ανθρωπολογία, το θέατρο και τα εικαστικά.
Μέσα από τη δημιουργία ενός διεπιστημονικού και διακαλλιτεχνικού παιδαγωγικού πλαισίου δράσης, στόχοι μας είναι:
- η εξοικείωση των παιδιών με την έννοια και τη δομή της γειτονιάς (τόσο χωρικά/πολεοδομικά όσο και κοινωνικά/ανθρωπολογικά), ως τον εγγύτερο αστικό χώρο προς αυτά,
- η ανάδειξη των βιωμάτων, αναγκών και επιθυμιών τους σε επίπεδο γειτονιάς,
- η προώθηση της ενεργούς συμμετοχής τους στον (ανα)σχεδιασμό της γειτονιάς τους, μέσα από την εξοικείωση με μεθόδους συμμετοχικής έρευνας και σχεδιασμού, και
- η δημιουργική οικειοποίηση δημόσιων χώρων της γειτονιάς που έχουν ιδιαίτερη αξία για τα ίδια (π.χ. πλατεία, πεζόδρομος) μέσα από μία διεπιστημονική και διακαλλιτεχνική προσέγγιση.
Η υλοποίηση του προγράμματος πρόκειται να γίνει σε 2 φάσεις.
Α’ ΜΕΡΟΣ: Στο πρώτο μέρος του προγράμματος, τα παιδιά πρόκειται να εξοικειωθούν μέσα από εργαστήρια με:
- την έννοια της γειτονιάς και του δημόσιου χώρου,
- τις μεθόδους της συμμετοχικής έρευνας και χαρτογράφησης και
- την ανάδειξη των επιθυμιών και των αναγκών στο δημόσιο χώρο.
Β’ ΜΕΡΟΣ: Στο δεύτερο μέρος του προγράμματος, τα παιδιά πρόκειται να οικειοποιηθούν καλλιτεχνικά τη γειτονιά μέσα από εργαστήρια όπου θα:
- γνωρίσουν και εξοικειωθούν με εικαστικά μέσα και εργαλεία,
- κατασκευάσουν μία ή περισσότερες παρεμβάσεις μικρής κλίμακας με συμμετοχικό σχεδιασμό και θα
- αναδείξουν τη σωματικότητα του δημοσίου χώρου.
Περιοχή: Δημοτικό Σχολείο Δήμου Αθήνας
Διάστημα: Σχολικό έτος 2023-2024
Το πρόγραμμα υλοποιείται με την χρηματοδότηση και αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ενώ αναμένεται η έγκριση παιδαγωγικής του καταλληλότητας από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) του Υπουργείου Παιδείας.