Το παιδαγωγικό πρόγραμμα “Αυλές Συμπερίληψης” συνεχίστηκε κατά τη σχολική χρονιά 2021-2022. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν τέσσερα δημοτικά σχολεία ανά την Ελλάδα, ενώ για πρώτη φορά συμμετείχε πιλοτικά και ένα νηπιαγωγείο, για το οποίο έγινε προσαρμογή της μεθοδολογίας. Κύριος στόχος του προγράμματος είναι η προσέγγιση της ισότητας, μέσω της ενίσχυσης χωρικών ποιοτήτων της αυλής που να ανταποκρίνονται σε μία μεγαλύτερη ποικιλία αναγκών και επιθυμιών των παιδιών.
“Μια σχολική αυλή βασισμένη στις αρχές της ισότητας και της συμβίωσης μπορεί να είναι το πρώτο βήμα μιας βαθύτερης αλλαγής!”
Κατά την Α’ φάση (παιδαγωγικό μέρος) του προγράμματος “Αυλές Συμπερίληψης”, υλοποιήσαμε 7 διαδικτυακά εργαστήρια εκπαίδευσης και υποστήριξης των εκπαιδευτικών πάνω στη συγκεκριμένη μεθοδολογία μελέτης της σχολικής αυλής από την οπτική του φύλου που έχουμε αναπτύξει. Τα διαδικτυακά εργαστήρια παρείχαν το πλαίσιο, ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον διαμοιρασμού μεταξύ σχολείων από διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας. Παράλληλα, παρά τις δυσκολίες που επέφερε η πανδημία, καταφέραμε να επισκεφθούμε κάποια από τα σχολεία και να συζητήσουμε και από κοντά με τις/τους εκπαιδευτικούς και τα παιδιά τόσο τις αντιλήψεις τους όσο και τις εμπειρίες τους σχετικά με το χώρο του σχολείου.
Οι δραστηριότητες του προγράμματος εστιάζουν στη μελέτη της κοινωνιολογίας της αυλής με τρόπο συμμετοχικό και συμπεριληπτικό. Κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων, αναδείχθηκαν σημαντικά ζητήματα που απασχολούν τις σχολικές κοινότητες. Τα παιδιά συνειδητοποίησαν ότι η καθεμία και ο καθένας χρησιμοποιούν την αυλή διαφορετικά, γι’ αυτό χρειάζεται να είναι σχεδιασμένη και να λειτουργεί με τρόπο που να καλύπτει διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες.
“Στο διάλειμμα συνήθως συζητάμε, γιατί δεν έχουμε να κάνουμε κάτι άλλο. Ή καθόμαστε στις άκρες με τις φίλες μου, επειδή τ’ αγόρια παίζουν όλη την ώρα στο κέντρο της αυλής και δεν έχουμε χώρο πολύ.” – μαθήτρια Ε’ τάξης
Όσον αφορά τη μεθοδολογία του προγράμματος, αυτή αποτελείται από ποικίλες εκπαιδευτικές δράσεις. Έτσι, με την καθοδήγησή μας και σε συνεργασία με τις/τους εκπαιδευτικούς, τα παιδιά:
- Ζωγράφισαν τη σχολική τους αυλή, όπως τα ίδια την αντιλαμβάνονται.
- Διεξήγαγαν συμμετοχική έρευνα καταγράφοντας τις ανάγκες και τις επιθυμίες των συμμαθητριών/-τών τους.
- Παρουσίασαν τα αποτελέσματα της συμμετοχικής έρευνας, εξηγώντας μας τα προβλήματα που έχουν εντοπίσει στη σχολική τους αυλή. Συγκεκριμένα, φαίνεται να τα απασχολεί περισσότερο η απουσία χώρων για ανάπτυξη διαφορετικών δραστηριοτήτων, εφόσον το κυνηγητό και το αυτοσχέδιο ποδόσφαιρο φαίνεται να είναι αυτά που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της αυλής.
- Tο κάθε σχολείο έφτιαξε συλλογικά από μία μακέτα με δημιουργικές προτάσεις για τη σχολική αυλή. Τα παιδιά πρότειναν, μεταξύ άλλων, επιδαπέδια παιχνίδια, επιφάνειες αναρρίχησης, χώρους χαλάρωσης, υπαίθρια βιβλιοθήκη, σκίαση και περισσότερα φυτά. Η λογική πίσω από τις προτάσεις να γίνεται ισόποση κατανομή του χώρου ανάμεσα σε δραστηριότητες υψηλότερης και χαμηλότερης έντασης, έτσι ώστε οι δραστηριότητες μεγάλης έντασης π.χ. ποδόσφαιρο να μη μονοπωλούν. Παράλληλο μέλημα είναι να χρησιμοποιούνται οικονομικά υλικά, φιλικά προς το περιβάλλον, κάτι που τα παιδιά έλαβαν με χαρά υπ’ όψιν.
- Τέλος, με το πρόγραμμα “Αυλές Συμπερίληψης”, τα παιδιά αναγνώρισαν ότι υπάρχουν διαφοροποιημένες ανάγκες ως προς τη χρήση του χώρου της αυλής, τις οποίες και έλαβαν υπ’ όψιν τους στις προτάσεις που ανέπτυξαν.
Κατά τη Β’ φάση (αρχιτεκτονικό μέρος) του προγράμματος προχωρήσαμε στον αρχιτεκτονικό ανασχεδιασμό τμημάτων των αυλών του 33ου Δημοτικού Σχολείου Τρικάλων και του 93ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, σε συνεργασία με το αρχιτεκτονικό γραφείο της Αμαλίας Στράτου και με βάση τις προτάσεις που είχαν αναπτύξει τα ίδια τα παιδιά.
Στο 33ο ΔΣ Τρικάλων, δημιουργήσαμε καμπυλωτά πεζούλια γύρω από τα δέντρα, για να μπορούν τα παιδιά να ξεκουράζονται και να συζητούν. Τα πεζούλια κατασκευάστηκαν με διαβάθμιση ύψους, ώστε να χρησιμοποιούνται επίσης για παιχνίδια ισορροπίας. Επιπλέον, τοποθετήσαμε έναν τοίχο αναρρίχησης και μαυροπίνακες, ενώ ζωγραφίσαμε επιδαπέδια παιχνίδια.
Στον Νέο Κόσμο, επιλέξαμε να εστιάσουμε σε μία περιοχή της αυλής του 93ου ΔΣ, η οποία ήταν προβληματική και δεν χρησιμοποιείτο καθόλου από τα παιδιά, καθώς είχε κριθεί επικίνδυνη και ακατάλληλη. Έτσι, αφού αποκαταστήσαμε τα ακατάλληλα δάπεδα, προσθέσαμε στοιχεία παιχνιδιού (δοκός ισορροπίας, κορμοί δέντρων, μαυροπίνακες για ζωγραφική, ξύλινο σπιτάκι) και πανιά σκίασης, ενώ τοποθετήσαμε επίσης στοιχεία για να κάθονται και να κουβεντιάζουν τα παιδιά, όπως ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι πικνικ.
“Τα μικρότερα παιδιά κάθονται στο σπιτάκι και τρώνε το κολατσιό τους στο πρώτο διάλειμμα…”
Συμπληρωματικά, σε συνεργασία με τον εικαστικό Γιάννη Βγόντζα, τα παιδιά ζωγράφισαν αστερισμούς στο δάπεδο, προσθέτοντας τη δική τους προσωπική πινελιά και οικειοποιώντας έτσι τη σχολική τους αυλή.
Τόσο το εκπαιδευτικό μέρος και ακόμη περισσότερο οι αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη σχολικές κοινότητες.
“Πριν, τα παιδιά έτρεχαν απλώς πέρα δώθε στην αυλή χωρίς κάποιον πραγματικό σκοπό. Βαριόντουσαν, και αυτή η βαρεμάρα συχνά κατέληγε σε καυγάδες. Τώρα, όμως, η αυλή έχει μεταμορφωθεί σε έναν χώρο με παιδαγωγικό χαρακτήρα. Υπάρχουν περιοχές για διαφορετικά παιχνίδια και δραστηριότητες, και τα παιδιά απολαμβάνουν πραγματικά το διάλειμμά τους.” – Διευθυντής 93ου Δημοτικού Σχολείου Αθήνας
“Αρχικά, εμείς, ως εκπαιδευτικοί, διστάζαμε να κάνουμε αυτές τις αλλαγές. Ανησυχούσαμε για το πώς θα αντιδράσουν τα παιδιά και αν θα προκύψουν ατυχήματα. Όμως, αφού είδαμε τη νέα διάταξη στην πράξη, παρατηρήσαμε μεγάλη διαφορά. Τα παιδιά παίζουν με πολύ περισσότερη συνείδηση, προσέχοντας περισσότερο μην χτυπήσουν τα ίδια ή άλλα παιδιά επειδή ασχολούνται με συγκεκριμένες δραστηριότητες.” – Δάσκαλος 93ου Δημοτικού Σχολείου Αθήνας
“Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι αυτές οι αλλαγές έχουν επηρεάσει θετικά τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν και παίζουν.” – Δασκάλα 93ου Δημοτικού Σχολείου Αθήνας
Αυτά τα συμπεράσματα και πολλά ακόμα μπορείτε να βρείτε και στο βίντεο του προγράμματος που έχουμε ετοιμάσει!
Όραμά μας είναι να πραγματοποιήσουμε το πρόγραμμα και σε άλλα σχολεία, ώστε να προσεγγίσουμε την ισότητα, μέσω της ενίσχυσης χωρικών ποιοτήτων της αυλής που να ανταποκρίνονται σε μία μεγαλύτερη ποικιλία αναγκών και επιθυμιών των παιδιών!
Περιοχή: 33ο ΔΣ Τρικάλων, 29ο ΔΣ Αθηνών, Κυψέλη, 93ο ΔΣ Αθηνών, Νέος Κόσμος, 47ο ΔΣ Ηρακλείου Κρήτης, 7ο Νηπιαγωγείο Νέας Φιλαδέλφειας
Διάστημα:
Α’ φάση (παιδαγωγικό μέρος) Φεβρουάριος – Απρίλιος 2022
Β’ φάση (αρχιτεκτονικό μέρος) Σεπτέμβριος 2022 – Απρίλιος 2023
Συμμετείχαν μαθήτριες και μαθητές των σχολείων και οι εκπαιδευτικοί Δήμητρα Γαβανά, Εύα Ζαμάνη και Δημήτρης Ψωμάς (29ο ΔΣ Αθηνών), Κατερίνα Χοβαρδά και Κατερίνα Μπαμπανίκου (7ο Νηπ. Φιλαδέλφειας), Ευαγγελία Λαγοπούλου, Ανθή Μουστάκα, Όλγα Καλλιάγρα και Παναγιώτα Γεωργαλή (33ο ΔΣ Τρικάλων), Λένα Κοκοσάλη (47ο ΔΣ Ηρακλείου), Θεόδωρος Τερζόπουλος, Ευαγγελία (Εύα) Χουλιαρά και Γιώργος Όρκας (93ο ΔΣ Αθηνών).
Το πρόγραμμα έχει λάβει παιδαγωγική έγκριση από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) του Υπουργείου Παιδείας & Θρησκευμάτων, ενώ έχει λάβει χρηματοδότηση από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για τη σχολική χρονιά 2021-2022. Tο αρχιτεκτονικό/κατασκευαστικό μέρος για το 33ο ΔΣ Τρικάλων χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Gendered Landscape (URBACT III), όπου συμμετείχε το Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών Θυμάτων Βίας Δήμου Τρικκαίων, ενώ για το 93ο ΔΣ Αθηνών οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν με δωρεά τoυ Qualco Foundation.
O αρχιτεκτονικός σχεδιασμός των παρεμβάσεων πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το αρχιτεκτονικό γραφείο της Αμαλίας Στράτου.
Διάκριση: Οι “Αυλές Συμπερίληψης” διακρίθηκαν στο πλαίσιο του New European Bauhaus Prizes για το 2023, ως ένα από τα 61 finalist projects (μεταξύ περισσότερων από 1450 συμμετοχών), τα οποία εκπροσωπούν τις αξίες του New European Bauhaus, ομορφιά, αειφορία, και συμπερίληψη. Μπορείς να δεις το video της συμμετοχής του προγράμματος στα New European Bauhaus Prizes 2023 εδώ.